Emelten, larven van langpootmuggen

Wat zijn emelten?

Misschien ben je ze wel eens tegengekomen: de grauwbruine tot zwarte larven (emelten) die je in de bodem van het gazon in de tuin of op het sportveld kunt vinden. Mogelijk heb je echter enkel grote kale plekken in het grasveld gezien en ben je de larven nog niet tegengekomen. Hoe dan ook, de kans is groot dat de schade aan het gras is veroorzaakt door de larven van de langpootmug, die we ‘emelten’ noemen. De langpootmug legt haar eitjes rond augustus en september in de grond en doet dat in getalen van 300 tot 400 eitjes per keer. Ze heeft daarbij voorkeur voor lang gras, hetgeen de larve van de langpootmug dan ook graag eet. Het duurt circa 2 weken alvorens de eitjes van de langpootmuggen uitkomen en wanneer ze dat doen, denken ze maar aan één ding: honger!

De koollangpootmug en weidelangpootmug

De emelten voeden zich met kleine plantjes, grassprieten en hun wortels, en kunnen daarmee, indien er meer dan 10 emelten per vierkante meter aanwezig zijn, voor een verwoestende plaag zorgen. Er bestaan verschillende soorten langpootmuggen: daarom is ‘emelt’ een verzamelnaam. Echter, de meest voorkomende langpootmuggen in Nederland zijn de koollangpootmug en de weidelangpootmug. De koollangpootmug brengt twee generaties per jaar voort: ze legt haar eitjes meestal in de lente en het begin van de zomer, om precies te zijn tussen april en juni. Een tweede generatie zul je zien ontpoppen aan het einde van de zomer en het begin van de herfst: tussen augustus en september. De weidelangpootmug, die alleen rond augustus en september uitvliegt, brengt daardoor larven voort die je voornamelijk schade ziet aanrichten in de late herfst tot aan de maand mei.

De Schade die emelten aanbrengen

Zoals zojuist genoemd, is het gras, dat op het menu van de larve van de langpootmug staat. Dit verklaart dan ook de schade die de emelten aanrichten en waarom de meeste mensen liever geen langpootmuggen in de tuin zien: grote kale plekken markeren de gebieden waar de emelten zich volvreten. Overdag houden ze zich schuil, maar ’s nachts komen ze tevoorschijn om het groen, de jonge delen van de plant én de wortels van het gras op te eten, waarbij de wortelhals van een jonge plant (vaak gras) helemaal kapot gemaakt kan worden. Je zult dit het meest zien gebeuren in een gazon, op een sportveld of golfbaan, maar je kunt de emelten ook in jonge zaailingen of planten tegenkomen. Naast vraatschade aan wortels en sprieten, nodigen de emelten ook vogels, mollen en muizen uit om het gras te komen omspitten op zoek naar de larven, die daarbij de wortels van het gras flink kunnen verwoesten. Emelten mogen dan fikse schade aanrichten: hun volwassen variant, de langpootmuggen, doen dat daarentegen niet. Zij eten alleen nectar en blijven van de gazonnetjes af.

Je herkent emelten dus aan hun grauwbruine, bijna zwarte lichaam dat wanneer je het aanraakt, ietwat leerachtig aanvoelt. Het lichaam van emelten wordt tussen de 2 tot 5 centimeter lang en heeft geen pootjes. Emelten lijken veel op wormen en bewegen zich op een dergelijke manier. Net zoals bij wormen is het lastig te bepalen wat de voor- en achterkant van een emelt is. Hun lengte is afhankelijk van de levensfase: hoe groter zij zijn, hoe ouder, en dichter bij het moment van verpopping tot langpootmug.

Emelten bestrijden met aaltjes

Emelten bestrijden kan gelukkig relatief eenvoudig zijn en tevens op een milieuvriendelijke wijze gedaan worden. Een van de beschikbare natuurlijke bestrijdingswijzen is het inzetten van aaltjes. Aaltjes (ook wel nematoden genoemd) tegen emelten is in de meeste gevallen succesvol en een geliefde aanpak, omdat de aaltjes geen bedreiging voor het bodemleven in het gazon of grasveld vormen, maar wél een natuurlijke vijand van de emelten zijn. Als biologische tuinier kun je aaltjes dus gebruiken om emelten te bestrijden, zonder bang te zijn de bodem schade te doen. 

Aaltjes / nematoden tegen emelten

De aaltjes die worden gebruikt om emelten te bestrijden, worden ook wel ‘nematoden’ genoemd. De Latijnse naam van nematoden is ‘Steinernema Carpocapsae‘. Nematoden worden ingezet voor het bestrijden van verschillende insecten, waaronder de nakomelingen van langpootmuggen. Nematoden zijn parasiterende aaltjes: minuscuul klein en voor het oog onzichtbaar. Omdat ze zo klein zijn, zijn ze in staat om de emelten binnen te dringen, waarna ze hun bacteriën in de langpootmug larve zullen verspreiden. Deze bacteriën vermenigvuldigen zich en infecteren de emelten, waarna zij zullen sterven. Dit gebeurt meestal rond de derde tot vijfde dag na het aanbrengen van de aaltjes en gaat ongeveer zes weken lang zo door. Wanneer alle emelten zijn gestorven, zullen de aaltjes ook vertrekken: hebben zij namelijk geen prooi meer, dan vertrekken ze uit de bodem.

Aaltjes houden van een vochtige bodem

Om hun taak te kunnen doen, moeten de aaltjes zich snel en gemakkelijk kunnen bewegen. Daarvoor moet de bodem vochtig en luchtig zijn. Gelukkig is dat in Nederland en België betreffende de meeste bodems het geval. Is jouw bodem dat toch niet? Dan kun je de bodem op de aaltjes voorbereiden door deze tot 10 centimeter diepte te perforeren. Je doet dit met speciaal gereedschap dat een ‘mestriek’ wordt genoemd. Zorg er daarnaast voor dat de bodem goed vochtig is door voor minstens een uur een sproeier op het gazon te zetten. Jouw grond zou nu klaar moeten zijn voor het aanbrengen van aaltjes.

Aaltjes koop je tegenwoordig snel en eenvoudig online: je kunt ze daarnaast vaak ook in winkels voor tuinierders vinden. In de verpakking zit een zakje met aaltjes en een gebruiksaanwijzing. Het is gelukkig niet lastig om de aaltjes aan te brengen. Je vult hiervoor een gieter met lauwwarm water, waaraan je de aaltjes toevoegt. Zorg dat je het water en de aaltjes goed mengt, alvorens je de gieter leeggiet over de met emelten geïnfecteerde plekken in het gazon. Je gebruikt hierbij ongeveer 0,5 miljoen aaltjes per vierkante meter, maar hoeft niet bang te zijn dat je de aaltjes overdoseert: dit is namelijk niet mogelijk. Te weinig aaltjes aanbrengen, daarentegen wel! Zorg voor een effectieve aanpak dus dat je altijd 0,5 miljoen aaltjes per vierkante meter gebruikt. In de meeste gevallen bevat een verpakking 25 tot 125 miljoen aaltjes. Let er dus goed op dat je met voldoende aaltjes werkt en bestel een extra pakket indien nodig.

Om jezelf te verzekeren van een effectieve aanpak, is het aan te raden om de bodem gedurende zes weken na het aanbrengen van de aaltjes goed vochtig te houden. Dagelijks het gazon voor een halfuur sproeien is voldoende om de aaltjes actief te houden.

Wanneer emelten bestrijden?

De beste periode om de emelten te bestrijden is wanneer ze net uit hun eitjes zijn gekomen. De langpootmug larven dan namelijk op hun zwakst, hetgeen het makkelijker maakt om aan de emelten plaag een einde te laten komen. Zoals eerder genoemd, legt de langpootmug haar eitjes meestal aan het einde van de zomer: dat wil zeggen, rond eind juli, begin augustus. Het duurt ongeveer 2 weken voordat de eitjes uitkomen. Dat maakt deze periode – om precies te zijn, van augustus tot november – de perfecte tijd om de aaltjes uit te zetten. Een andere manier om te bepalen wanneer je emelten zou moeten bestrijden, is om goed op te letten of je langpootmuggen in de tuin ziet vliegen. Is dit het geval, zet de aaltjes dan twee weken na het zien van de eerste langpootmuggen in. Houd er echter wel rekening mee dat de bodemtemperatuur minstens 14°C moet zijn, anders zullen de aaltjes sterven nog voor zij hun taak hebben volbracht.

Omdat emelten, net zoals vele andere soorten larven, een lange tijd in de grond aanwezig kunnen blijven, duurt het soms meerdere jaren om een populatie emelten volledig te laten verdwijnen. Het kan daarom zo zijn dat je de behandeling voor het bestrijden van emelten meerdere keren zal moeten toepassen om volledig van een plaag verlost te zijn. Maak je echter niet te snel zorgen: wanneer de behandeling adequaat en consequent wordt toegepast, zal de plaag emelten relatief eenvoudig en effectief bestreden moeten kunnen worden en, uiteindelijk, niet meer terug hoeven te keren.